Ief De Laender
Een filter bevoorraden met vijverwater kan op twee manieren. Een eerste manier is via een vijverpomp. De pomp staat in de vijver en pompt het vijverwater naar het filter. (pompgevoed filter) Een tweede manier is via de vijverbodem (gravity filter). Dit artikel bespreekt de mogelijkheid om vuil af voeren via de bodem in een gravity filtersysteem.
Het meest toegepast bij de bodemdrainage zijn de drainagepotten (paddestoelvorm) maar er zijn ook al vijverbouwers die hun eigen systeem maken en werken via roosters of andere systemen maar het principe blijft hetzelfde: vuil afvoeren via de vijverbodem zodat het verwerkt kan worden door het filter. In dit artikel hebben we het over de klassieke bodemdrainage met drainagepotten.
De voordelen
Het grote voordeel van een bodemdrainage is dat groter en meer vuil afgevoerd kan worden dan via het wegpompen met een vijverpomp. Organisch afval zoals bladeren, voedselresten, uitwerpselen van vissen komt op de bodem terecht en wordt via de bodemdrainage afgevoerd waar het in het filter verwerkt wordt. Bodemdrainage wordt dan ook het meest toegepast in sterk belaste vijvers zoals koivijvers. Een bodemdrainage biedt dus een grotere organische ontlasting omdat meer afval afgevoerd wordt. Er blijft minder afval op de vijverbodem liggen.
In vijvers waar een bodemdrainage gebruikt wordt zijn geen storende elementen zoals een vijverpomp, elektriciteitsdraad en slang.
De nadelen
De vijverbodem moet kaal blijven . Er kan geen gebruik worden gemaakt van een laagje substraat om de vijverbodem aantrekkelijker te maken. Het substraat zou mee afgezogen worden en in het filter belanden. Ook vijvermanden voor waterplanten en zuurstofplanten op de vijverbodem kunnen niet samengaan met een bodemdrainge.
De kostprijs van een op bodemdrainage gebaseerd filtersysteem zal hoger liggen. De materialen (drainagepotten, afvoerbuizen, afsluitkranen) en de plaatsing van de drainagepotten vergt meer inzet en een hogere kostprijs.
Juist omdat meer vuil door het filter verwerkt zal moeten worden is een voorfilter (vortex, zeef, trommelfilter, …) eerder een noodzaak dan een optie hoewel een voorfilter op zijn beurt het filter behoed van sterke organische belasting en sneltijdig dichtslippen.
Als gekozen wordt voor een afvoer via bodemdrainage is een gravity filtersysteem onontbeerlijk, voor zover een gravity filter een nadeel zou zijn. Een gravity filtersysteem werkt op basis van de communicerende vaten en zal dus op gelijke hoogte met het waterniveau van de vijver gebouwd moeten worden. Dit betekent extra graafwerk voor een filterkelder. Hoewel gravity filters dan weer perfect weggewerkt kunnen worden onder bijvoorbeeld een terras en beter beschermd zijn tegen koude en vorst.
De toepassing
De nadelen wegen niet op tegen de voordelen en zo wordt bodemdrainage zeer veel toegepast in koivijvers en ook zwemvijvers . Vooral koivijvers worden organisch hoger belast en bij beide vijversoorten kan de vijverbodem kaal gehouden worden. Koiliefhebbers met een eigen quarantaine faciliteit passen ook hier een bodemdrainage toe omdat vooral hier vaak water geloosd moet worden.
De modellen
Er zijn een aantal verschillende modellen van bodemdrains in de handel verkrijgbaar. Bodemdarinages die alvast niet voldoen zijn de modellen met 50mm diameter uitvoer of modellen met ellebogen. Deze zijn niet in staat om in voldoende mate het bodemvuil af te voeren en/of kunnen zelfst verstoppingen veroorzaken.
Het meest gebruikte formaat is de bodemdrain met 110mm uitvoer. Hierop kun je een 110mm pvc buis aansluiten.
Er zijn ook beluchte bodemdrains te koop. Dit zijn bodemdrains met een beluchtingsschotel waaruit d.m.v. een luchtpomp een kolom van luchtbellen opstijgt. De beluchte bodemdrains bieden het voordeel dat ze zorgen voor extra watercirculatie (verticaal stromingen) en opname van extra zuurstof door diffusie aan het wateroppervlak. Als grootste nadeel hebben ze dan weer het belemmeren van het zicht door de kolom van opstijgende luchtbellen.
De plaatsing
De goede werking van een bodemdrainage valt of staat met de juiste plaatsing. Voor een goede werking van een bodemdrainage moet het organisch afval in de eerste plaats z”n weg vinden naar de drainagepotten en dat kan alleen als elke drainagepot op het diepste punt in een conische trechtervorm geplaatst wordt. De vijverbodem moet dus een hellingsgraad hebben , ergens tussen de 20 Ã 30° naar elke bodemdrain, zo kan het organische vuil naar de bodemdrain toe schuiven. Hoe steiler de hellingsgraad van de bodem naar elke drainagepot hoe efficiënter. Er kan een lagere hellingsgraad aangehouden worden als meer drainagepotten ingezet worden. Een bodemdrainage met een compleet vlakke vijverbodem kan dus nooit goed werken .
Afhankelijk van de grootte van de vijverbodem zal de vijver over 1 of meerdere drainagepotten moeten beschikken. Maak niet de fout om 2 of meerdere drainagepotten aan te sluiten op één afvoerbuis (in serie) dat naar het filter gaat . De werking van een bodemdrain wordt gehalveerd als je per afvoerbuis 2 drainagepotten aankoppelt. Dus elke drainagepot moet een eigen afvoerbuis en afsluitkraan hebben die naar het filter gaat (parallelle plaatsing). Plaats de drainagepotten ook waterpas tegenover elkaar om een gelijke druk te bekomen van bovenaf.
De vijvervorm zal het aantal drainagepotten mee helpen bepalen. Hou daarom de vorm van de vijver zo éénvoudig mogelijk. Plaats ook niet meer bodemdrains dan noodzakelijk. Meer is beter is hier niet altijd van toepassing.
Voor een vijverbodem van 14m³ zou één drainagepot voldoende moeten zijn. Per uitbreiding van 10m³ vijverbodem is een extra drainagepot vereist.
Als de bodemdrainages wat verder uit elkaar liggen maak je de conische vijverbouw beter met een grotere hellingsgraad.
De hoeveelheid vijverwater dat verwerkt kan worden door de drainagepotten hangt af van:
- het aantal drainagepotten dat voorzien wordt en per pomp wordt aangesloten
- de capaciteit van de pomp (het debiet. Bvb. 15000L/u)
- wrijvings- en weerstandsverliezen in de afvoerbuizen
In de praktijk
De drainagepotten bevinden zich altijd op het diepste punt van de vijver. Graaf de vijver uit totdat de gewenste diepte bereikt is. Maak de vijverbodem vlak. Indien u de bouwlaag (zavellaag) bereikt hebt is de ondergrond stevig genoeg om hierop de drainagepotten te plaatsen. Is dit niet zo, dan zal je een met ijzer versterkte betonplaat moeten gieten waarop dat de drainagepotten kunnen staan.
Verdeel de drainagepotten op een logische en gelijkmatige wijze over de vijverbodem . Plaats de drainagepotten niet té dicht tegen de vijverwand. Voorzie ook niet meer dan 4 drainagepotten op één filter.
Voor de afvoerbuis kiezen we een pvc buis van 110 mm (voldoende dikwandig). Sommigen prefereren een afvoerbuis van 80 mm omdat dit de doorstroming zou verhogen. Het vuil krijgt de kans niet te bezinken terwijl dat in een 110 mm uitvoering wel zou zijn.
Hoe minder bochtenwerk je gebruikt voor de bodemdrainage hoe beter en dit in verband met de weerstand en wrijvingsverliezen in de afvoerbuis. Vermijd 90° elleboog stukken maar gebruik beter 45° stukken. Hoe langer de afvoerbuis, hoe meer weerstand. Sluit nooit een 45° of 90° bochtstuk aan vlak na de drainagepot maar begin altijd met een recht stuk buis. Vlak voor het filter, aan elk uiteinde van de afvoerbuis plaats je een afsluitkraan (best kogelkraan “ minder weerstandsverlies), daarna breng je de afvoerbuizen samen naar één buisuitgang best d.m.v. één of meerdere Y-stukken en koppel je aan op (voor)filter.
